Hacı Bektâş-ı Velî, XIII. yüzyılda Anadolu’da yaşamış, devrinin kaynaklarında hakkında bilgi bulunamamasına rağmen vefatından sonraki dönemde, tarihî ve menkıbevî şahsiyeti hakkında hayli kalem oynatılmış bir şahsiyettir. Üzerinde çokça spekülasyon yapılan Hacı Bektâş-ı Velî’nin kişiliğinin ve ona izafe edilen bir mektep olarak Beştâşîlik’in mahiyetinin daha iyi ve net anlaşılması için onun yaşadığı dönem malzemelerine bakmak gerekir ki bunların başında da yazdığı kitapları gelir. Hacı Bektâş-ı Velî’nin en başta gelen ve en hacimli kitabı Makâlât’tır. Aslen Arapça olarak kaleme alınmış olan bu eser üzerinde en fazla mesai harcayan akademisyen olan (Prof. Dr.) Merhum M. Es’ad Coşan, Makâlât’ın mensur, manzum ve elde mevcut Arapça kısmını uzun ve yorucu çalışmalar neticesinde doçentlik takdim tezi olarak 1972’de hazırlamıştır. Bu çalışmanın araştırma kısmı ile mensur metnin neşri ve Arapça kısmının tercemesi 1982 yılında yayınlanmıştı. Merhum, çeşitli vesilelerle bu çalışmasını tekrar elden geçirerek tamamını yayınlamayı istediğini belirtmiş ancak buna imkân bulamamıştı. Muhallefâtı arasında rastladığımız notlarında da bu niyetini yazıya dökmüş olduğuna şahit olduk. Bunlar arasında Makâlât’ın popülerize edilerek yayınlanması da bulunmaktadır. Prof. Dr. M. Es’ad Coşan'ın, himmetini Hacı Bektâş-ı Velî’nin Makâlât’ına çevirmesi, üzerinde doktora tezi hazırladığı Hatiboğlu Muhammed dolayısıyla olmuştur. Zira Hatiboğlu Muhammed Makâlât’ı Türkçe’ye nazmen terceme etmiştir. Gerek doktora çalışmaları esnasında gerekse sonraki dönemde bu önemli eser üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmış, bu vesile ile yurt içinde ve yurt dışındaki kütüphanelerde pek çok yazma üzerinde incelemeler yapmıştır. Bu çalışmalar üç ayrı kitapla yayımlanacaktır. Bunlardan ilkini bu kitap oluşturmaktadır. Eserde yer alan ilk makale Makâlât’ın Arapça aslı hakkındadır. Aslında Makâlât’ın içerisinden “Makâmât” adlı bir bölümün Arapça’sı olduğu açık olan ancak İmam Birgivî’ye ait olduğu zannedilip yaygınlaşan eser üzerinde önemli tetkik ve tespitlerde bulunulduktan sonra edisyon-kritiği yapılarak neşredilmiş ve terceme edilmiştir. Tercemesi doçentlik takdim tezinde yer alan bu çalışma makale olarak hazırlanmış olmasına rağmen hâl-i hayatında yayınlanamamıştır. Prof. Dr. M. Es’ad Coşan, 1968-69 yıllarında kütüphane araştırmalarını yoğunlaştırmış, bu arada Hacıbektaş Halk Kütüp hanesi yazmalarını inceleyerek tek tek tanıtmış, alanıyla alakalı olanları ayrıntılı olarak incelemiştir. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’ne nakledilen bu yazmaların henüz bir kataloğu hazırlanmamış olduğu gibi tasnifin de yapılmadığından kendisinin bu incelemelerini yayımlayarak ilim erbabının istifadesine sunmak istedik. Keza Makâlât ve Bektâşîlik’le ilgili eserler ile Makâlât nüshalarının tanıtıldığı tespit ve tanıtım fişleri de bu çerçevede kitaba konuldu. Hacı Bektâş-ı Velî ve Bektâşîlik ile ilgili kimi konferans metinleri ile İngilizce ve Fransızca olarak yayımlanmış olan yazıları da daha önce yayımlanmış bazı kitaplarda yer verilmiş olmasına rağmen derli toplu istifade edilebilmesi için bu kitaba tekrar alınmıştır. Farklı yazı ve konuşmalarda geçen benzer yaklaşım ve anekdotlar için okuyucunun anlayışı beklenmektedir. Üç’lü serinin ikincisini Prof. Dr. M Es’ad Coşan'ın Makâlât için yaptığı araştırma, mensur ve manzum metnin hafif transkripsiyonlu metinleri, kısmî Arapça metnin tercemesi ve mensur metnin tarafımızdan yapılmış olan sadeleştirilmiş hâli oluşturacaktır. Konuya ilgi duyan her kesimden insanın rahatça yararlanması amacımız olmuştur. Serinin üçüncüsünü ise Makâlât için yapılan araştırma, mensur ve manzum metnin tam transkripsiyonlu metinleri ve kısmî Arapça metnin tercemesi oluşturacaktır. Zaman içerisinde gelişen ve değişen yazı teknikleri bazen bir şahsın farklı zamanlarda kaleme aldığı farklı yazılar için değişik teknikler kullanmasını zaruri kılar. Yine aynı ilim adamının değişik makale ve kitaplarında, dipnot verme, kitap isimlerinin yazılması vs. teknik hususlarda farklılıklara rastlanır. Bu durum, makalelerini uzun bir süreç içerisinde kaleme alan Prof. Dr. M. Es’ad Coşan için de geçerlidir. Bu kitapta, makale ve konferans metinleri toplu olarak yayımlanırken, bugün gelinen nokta göz önünde bulundurulmuş, teknik olarak birliktelik sağlanmaya çalışılmıştır. Hacı Bektâş-ı Velî’ye, üzerinden sekiz asır geçmesine rağmen ilginin devam etmesi, onun hakkında yapılan esaslı çalışmaların değerini bir kat daha arttırmaktadır. Akademik mesaisinin önemli bir kısmını onun eserleri ve düşüncesine ayırmış olan Prof. Dr. M. Es’ad Coşan'ın bu çalışmalarını sunarken kendisini rahmetle yâd ediyoruz.
Yunus Emre'nin Dîvânı'ndan kura ile çekip bir şiir çıkaralım, ben de onun
karşılığını size HacıBektaş'ın Makâlâtı'ndan gösteririm. Hacı Bektaş'ın Makâlâtı'
ndan herhangibir sayfa açıp bir satır söyleyelim,bende onuYunus Emre'nin
Dîvânı'ndan ...
